Heb je koolhydraten nodig?
Eén van de meestgenoemde kritiekpunten op het keto dieet is dat het menselijk lichaam glucose (suiker) nodig heeft om te kunnen functioneren, en dat daarom de consumptie van koolhydraten belangrijk – zoniet onmisbaar – is.
Het keto dieet zou daarom dus potentieel gevaarlijk zijn, omdat het niet voldoende koolhydraten bevat. Maar klopt dit wel? Heb je koolhydraten nodig uit voeding?
In dit artikel zal worden besproken hoe bovenstaande kritiek berust op een halve waarheid en je zult ontdekken dat je precies 0 (!!) gram koolhydraten uit voeding nodig hebt om je hersenen en de rest van je lichaam op topniveau te laten werken.
Koolhydraten nodig? Een halve waarheid.
In de inleiding van dit blogartikel wordt al benoemd dat de overtuiging dat mensen koolhydraten moeten eten om o.a. de hersenen te voorzien van glucose berust op een halve waarheid.
Laten we het eerst hebben over het gedeelte dat op waarheid berust: de hersenen kunnen inderdaad NIET zonder glucose.
Het klopt namelijk dat glucose een belangrijke energiebron is voor het menselijk lichaam en vooral voor de hersenen. Daarom worden koolhydraten, die in ons lichaam worden afgebroken tot glucose, vaak gezien als een essentieel onderdeel van onze voeding.
Maar hier komt de verrassende wending: ons lichaam kan prima functioneren ZONDER de directe inname van koolhydraten.
Het gedeelte wat dus niet klopt, is dat je koolhydraten moet eten om je lichaam van glucose te voorzien. Dit kom omdat er namelijk processen zijn in jouw lichaam die ervoor zorgen dat je zelf glucose kunt aanmaken. En daarnaast beschikt het menselijk lichaam over een manier om een alternatieve brandstof te produceren in de vorm van ketonen, die gedeelte glucose kunnen vervangen (bijvoorbeeld in de hersenen!)
Hoe dit werkt? Dat gaan we in dit artikel bespreken.
Ketose: De Kracht van Vetten
Wanneer je een ketogeen dieet volgt, beperk je de inname van koolhydraten drastisch en verhoog je de inname van vetten. Dit zorgt ervoor dat je lichaam overgaat op ketose, een metabolische staat waarin het vetten verbrandt voor energie in plaats van koolhydraten. Tijdens dit proces produceert je lichaam ketonen, die een alternatieve energiebron zijn voor je hersenen en lichaam.
Wil je meer weten over ketose? Lees dan het blogartikel De Wetenschap achter Ketose: Hoe je Lichaam Verandert.
Ketonen als brandstof voor de hersenen
Het idee dat onze hersenen alleen op glucose draaien, is een misvatting. Onderzoek toont aan dat ketonen een uiterst efficiënte brandstof zijn voor de hersenen. Sterker nog, ketonen kunnen zelfs neuroprotectieve voordelen hebben. Dit betekent dat ze kunnen helpen bij het beschermen en onderhouden van hersencellen, wat op lange termijn voordelig kan zijn.
Deels kunnen ketonen dus jouw hersenen voorzien van energie. Maar er is ook glucose nodig. Waar halen jouw hersenen dan die glucose vandaag als je deze niet uit je voeding binnen krijgt.
Dit wordt mogelijk gemaakt door een proces dat gluconeogenese heet. Gluconeogenese is een complex en fascinerend proces waarbij het lichaam glucose aanmaakt uit niet-koolhydraatbronnen. Laten we eens dieper ingaan op de mechanismen, hormonen en organen die betrokken zijn bij gluconeogenese.
Wat is Gluconeogenese?
Gluconeogenese is het metabolische pad waarmee het lichaam glucose synthetiseert uit moleculen die geen koolhydraten zijn. Deze moleculen kunnen lactaat, glycerol, aminozuren (vooral alanine en glutamine) en zelfs sommige vetzuren zijn. Dit proces is van vitaal belang omdat sommige weefsels en organen, zoals de hersenen, rode bloedcellen en niermerg, sterk afhankelijk zijn van glucose als energiebron.
Belangrijke Organen bij Gluconeogenese
- Lever: De lever is het primaire orgaan voor gluconeogenese. Het heeft de unieke capaciteit om enzymen te produceren die nodig zijn voor de synthese van glucose uit niet-koolhydraatbronnen.
- Nieren: De nieren spelen ook een rol, vooral tijdens langdurige vastenperiodes of extreme koolhydraatbeperking. Ze helpen bij het behouden van glucosehomeostase door glucose te produceren en af te geven in de bloedbaan.
Hormonen die Gluconeogenese Beïnvloeden
Gluconeogenese wordt gereguleerd door verschillende hormonen, die reageren op de energiestatus van het lichaam:
- Glucagon: Geproduceerd door de alvleesklier wanneer de bloedglucosespiegels laag zijn. Glucagon stimuleert de lever om glucose te produceren en af te geven in de bloedbaan.
- Insuline: Ook geproduceerd door de alvleesklier, maar juist als tegenhanger van glucagon. Insuline remt dus gluconeogenese.
- Cortisol: Dit stresshormoon, geproduceerd door de bijnieren, verhoogt ook gluconeogenese, vooral tijdens stressvolle situaties of vasten.
- Adrenaline (epinefrine): Afgescheiden door de bijnieren, stimuleert adrenaline de gluconeogenese tijdens stressvolle situaties of bij fysieke activiteit.
- Groeihormoon: Uitgescheiden door de hypofyse, heeft dit hormoon ook een stimulerend effect op gluconeogenese.
Het Werkt het Proces van Gluconeogenese?
- Uitgangsmaterialen: In plaats van koolhydraten gebruikt je lichaam andere stoffen zoals lactaat (afkomstig van spieractiviteit), glycerol (een onderdeel van vetten) en bepaalde aminozuren (de bouwstenen van eiwitten) om glucose te maken.
- De Rol van de Lever en Nieren: De lever speelt de hoofdrol in dit proces, met de nieren als ondersteunende acteur. Deze organen hebben speciale enzymen die deze alternatieve stoffen omzetten in glucose.
- Hormonale Regulatie: Hormonen zoals glucagon en cortisol komen in actie wanneer de bloedglucose laag is. Glucagon, geproduceerd door de alvleesklier, geeft het signaal aan de lever om met gluconeogenese te starten. Wanneer je weinig tot geen koolhydraten eet dan heb je een relatief laag insulinepeil, terwijl glucagon stijgt. En zo wordt dus het proces van gluconeogenese gestimuleerd tijdens een keto dieet.
Heb je koolhydraten nodig? Nee.
Gluconeogenese is niet alleen een bewijs van de complexiteit en efficiëntie van ons lichaam, maar het onderstreept ook een belangrijk punt: de algemene opvatting dat koolhydraten onmisbaar zijn in ons dieet is een misvatting. Dit proces toont aan dat onze hersenen en andere organen niet volledig afhankelijk zijn van directe koolhydraatinname om te functioneren.
In plaats van te vertrouwen op koolhydraten, kan ons lichaam de nodige glucose produceren uit andere bronnen zoals eiwitten en vetten. Dit vermogen is vooral relevant in een ketogeen dieet, waarbij de koolhydraatinname drastisch wordt verminderd. Het lichaam schakelt naadloos over op gluconeogenese om een stabiele glucosevoorziening te behouden, wat cruciaal is voor de werking van onze hersenen en vitale organen.
Deze flexibiliteit in energieproductie bewijst dat koolhydraten niet een onmisbare schakel zijn voor een gezond en functionerend lichaam. Gluconeogenese is een perfect voorbeeld van hoe ons lichaam zich aanpast, gedijt en hoe jouw gezondheid kan floreren JUIST omdat je géén koolhydraten eet.
